Ispunjavanje dogovora

Riječ muslimana predstavlja obećanje i dogovor. Muslimani su vezani za međusobno postavljene uslove kojih se pridržavaju i čuvaju, jer Poslanik, sallAllahu alejhi ve sellem, kaže:

“Muslimani su vezani za međusobno postavljene uslove, osim onih koji dozvoljavaju zabranjeno ili zabranjuju dozvoljeno.”  (Prenosi se u sunenima)

Izvršavanje najprečih dogovora je u sljedećim tačkama:

1. Obećanje koje je Allah, dželle šanuhu, uzeo od svojih robova da će Ga obožavati i da Mu neće druga pripisivati. On kaže:

“O sinovi Ademovi, zar vam nisam naredio: Ne obožavajte šejtana, on vam je neprijatelj otvoreni, već samo Mene obožavajte; to je pravi put.”  (Prijevod značenja, suretu Jasin, ajet 60-61)

Ovo obećanje je Allah, dželle šanuhu, uzeo još u praiskonu. On kaže:

“I kada je Gospodar tvoj iz kičmi Ademovih sinova izveo potomstvo i zatražio od njih da posvjedoče protiv sebe: “Zar ja nisam Gospodar vaš?” – oni su odgovarali: “Jesi, mi svjedočimo” – i to zato da na Sudnjem danu ne reknete: “Mi o ovome nismo ništa znali.” (Prijevod značenja, suretul-E‟araf, ajet 172)

On kaže: “Oni koji obavezu prema Allahu ispunjavaju i ne krše obećanje.” (Prijevod značenja, suretur-R'ad, ajet 20)

I kaže: “I obaveze prema Allahu ne kršite.” (Prijevod značenja, suretul-En‟am, ajet 152)  I kaže: “I ispunjavajte obaveze na koje ste se Allahovim imenom obavezali i ne kršite zakletve kada ste ih tvrdo dali.” (Prijevod značenja, suretun-Nahl, ajet 91)

2. Ostali dogovori i obećanja među ljudima.

Uzvišeni kaže:

“O vjernici, ispunjavajte obaveze.” (Prijevod značenja, suretun-Maide, ajet 1)

Ibn Kesir kaže: “Dogovor označava ono što je Allah dozvolio ili zabranio, što je naredio i ograničio u Kur'anu. Nemojte varati niti iznevjeravati, a zatim je rekao:

“A oni koji ne ispunjavaju dužnosti prema Allahu, iako su se na to čvrsto obavezali, i kidaju ono što je Allah naredio da se poštuje, i čine nered na zemlji, i njih čeka prokletstvo i najgore prebivalište.”(Prijevod značenja, suretur-R'ad, ajet 25)

U ovo ulaze sve vrste obećanja i dogovora, kao što je obećanje dato Allahu, obećanje uz zakletvu, dogovori o kooperaciji, kupoprodajni ugovori, bračni ugovori, zakletve itd.

Poslanik, sallAllahu alejhi ve sellem, je upozorio na važnost i obligatnost izvršavanja dogovora i ispunjavanje bračnih uslova koje smo spomenuli prije. On kaže:

“Najpreči uslovi za izvršavanje su oni kojima ste stidna mjesta (žena) učinili dozovoljenim.” (Prenosi Muslim)

Ispunjavanje je sadržano u čuvanju onoga što dogovor ili ugovor podrazumijeva, tj. onoga na što vjernik svoj zavjet da i čega treba da se pridržava. Nema razlike ako je zakletva između roba i Gospodara, jer On kaže:

“Neka svoje zavjete ispune.” (Suretul-Hadždž, ajet 29), ili između Allahovih robova, kao u međusobnim dogovorima koji se sklapaju i ugovaraju. Svejedno je radilo se o vjernicima ili nevjernicima.

Mejmun ibn Mervan kaže: “Kada kome obećanje daš, izvrši ga bio musliman ili nevjernik, jer je obećanje Allahovo, dželle šanuhu.” El-Kurtubi i većina mufessira kažu: “Pod ugovorima u ajetu: 'O vjernici, ispunjavajte obaveze' (Suretul-Maide, ajet 1) se misli na međusobne ugovore, šerijatske obaveze kao što su zaduženja i vadžibi (farzovi) koje je Allah propisao Svojim robovima u smislu zabrane ili dozvole.” Et-Taberi kaže: “Ispunjavajte obaveze…” tj. izvršavajte obećanja koja ste dali našem Gospodaru i dogovore koje ste dogovorili sa Njim. Njima ste se sami na prava obavezali i na propisane dužnosti sebe Allahu obavezali, pa ih izvršavajte u potpunosti.” (Tefsirut-Taberi 6/31)

Svaki dogovor ili obećanje smo dužni čuvati i na vrijeme izvršavati, osim onih koji su oprečni šerijatskim pravilima u vidu nepravde i zaklinjanja na grijeh, jer se u osnovi ovakve zakletve i obećanja u šerijatu ne uzimaju u obzir. Aiša, radijallahu anhu, prenosi da je Poslanik, sallAllahu alejhi ve sellem, rekao:

“Šta je ljudima koji postavljaju uslove, a nema ih u Allahovoj knjizi? Ko postavi uslov kojeg nema u Allahovoj knjizi, nema pravo na njega, pa makar ga uslovio stotinu puta. Allahovi uslovi su najpreči za izvršavanje.”(Sahihu Muslim)

Znači, u obzir se uzimaju ugovori i uslovi koje je šerijat dozvolio, a one koje nije dozvolio, kao što su kamata, neće se sklopiti svejedno radilo se o davanju ili uzimanju. Zato, Uzvišeni govori:

“A ako se pokajate, ostaće vam glavnice imetaka vaših, nećete nikoga oštetiti, niti ćete oštećeni biti.” (Prijevod značenja, suretul-Bekare, ajet 279)

Važeći ugovori u šerijatu su samo oni dozvoljeni. Zavjet se ne smatra punovažnim u slučaju zaklinjanja na grijeh i nevaljalštine. Poslanik, sallAllahu alejhi ve sellem, kaže:

“Nema zavjetovanja na grijeh, a iskupljenje za zavjet je kao iskupljenje za zakletvu.” (Prenosi Ahmed)

Iz knjige: Načela islamskog življenja, str. 451-453